महाराष्ट्रातील दुष्काळी तयारी, खरीप उपक्रम आणि केंद्र पुरस्कृत आणि केंद्रीय क्षेत्राच्या योजनांच्या अंमलबजावणीचा आढावा
महाराष्ट्रातील पेरणीच्या प्रगतीसह दुष्काळी तयारी आणि खरीप उपक्रमांचा आढावा घेण्यासाठी 4 जुलै 2023 रोजी श्री सॅम्युअल प्रवीण कुमार, सहसचिव (विस्तार), DA&FW, सरकार यांच्या सह-अध्यक्षतेखाली बैठक झाली. भारताचे आणि श्री सुनील चव्हाण, कृषी आयुक्त, सरकार. महाराष्ट्राचे कृषी आयुक्तालय, पुणे. याशिवाय विविध केंद्र पुरस्कृत योजना आणि कृषी क्षेत्रातील केंद्रीय योजनांच्या अंमलबजावणीचा राज्यातील सर्व संबंधित योजना नोडल अधिकाऱ्यांच्या उपस्थितीत सविस्तर आढावा घेण्यात आला.
राज्यातील मान्सूनच्या प्रगतीचा आणि जुलै 2023 महिन्याच्या अंदाजाचा आढावा श्री.
के.एस. होसाळीकर, ऍड. आयएमडी, पुणेचे महासंचालक आणि डॉ. एस.डी. सानप, आयएमडी, पुणेचे शास्त्रज्ञ-डी. राज्यातील पावसाची तूट आजच्या तारखेनुसार 39% इतकी होती आणि IMD नुसार जुलै महिन्यात राज्यात मान्सूनने वेग घेतला आहे. कोकणात सरासरीपेक्षा जास्त पाऊस झाला असला तरी मराठवाडा, विदर्भ आणि मध्य महाराष्ट्र या इतर प्रदेशात तो कमी पडला आहे. तथापि, पुढील दोन आठवड्यांत पाऊस एकतर सामान्य किंवा सामान्यपेक्षा जास्त होण्याची शक्यता आहे हे लक्षात घेता, दृष्टीकोन खूपच आशावादी आहे.
बैठकीत सविस्तर सादरीकरण श्री. दिलीप झेंडे, कृषी संचालक, शासन. महाराष्ट्रातील कृषी उपक्रम, मुख्य पिके आणि महाराष्ट्रात राबविण्यात येत असलेल्या योजनांचे विहंगावलोकन. राज्यातील दुष्काळी तयारीसाठी करण्यात येत असलेल्या उपाययोजनांवरही त्यांनी प्रकाश टाकला. दुष्काळी पूर्वतयारीसाठी केंद्र सरकारच्या सर्व सूचना महाराष्ट्राला प्राप्त झाल्या असून त्या अनुषंगाने नियोजन सुरू असून गरजेनुसार वेळोवेळी आवश्यक ती पावले उचलली जातील, अशी कबुली देण्यात आली.
कृषी संचालक, पुढे म्हणाले की, संपूर्ण महाराष्ट्र राज्यात 25 जून 2023 ते 1 जुलै 2023 या कालावधीत “कृषी संजीवनी सप्ताह” साजरा करण्यात आला. या आठवडाभर चाललेल्या कार्यक्रमात मातीचे आरोग्य, पीक तंत्रज्ञान, प्रक्रिया तंत्रज्ञान इत्यादी विषयांवर जनजागृती करण्यासाठी कार्यक्रम आयोजित करण्यात आले होते आणि या सप्ताहाचा समारोप मा. दिवंगत वसंतराव नाईक यांचा जन्मदिवस १ जुलै हा कृषी दिन म्हणून साजरा केला जातो.
राज्यातील चार SAUs, CRIDA आणि KVK च्या मदतीने प्रत्येक जिल्ह्यासाठी आकस्मिक आराखडा तयार करण्यात आला आहे आणि सर्व क्षेत्रीय अधिकाऱ्यांना म्हणजे कृषी सहसंचालक, जिल्हा कृषी अधिकारी आणि जिल्हाधिकाऱ्यांना कळवण्यात आला आहे.
3/07/2023 पर्यंत, राज्यात 20.60 लाख हेक्टर क्षेत्रावर पेरणी झाली आहे आणि पुढील काही दिवसांत आणखी वाढ होण्याची अपेक्षा आहे. सोयाबीन आणि कापूस ही राज्यातील प्रमुख खरीप पिके असून त्यानंतर कडधान्ये आणि धान यांचा क्रमांक लागतो.
केंद्रीय योजनांच्या अंमलबजावणीबाबत, महाराष्ट्र राज्याने प्रति ड्रॉप मोअर क्रॉप योजनेच्या अंमलबजावणीत कमालीची कामगिरी केली आहे. सन 2022-23 मध्ये या योजनेंतर्गत 1,27,627 लाभार्थी शेतकऱ्यांना अनुदान वितरीत करण्यात आले असून 1,12,000 हेक्टर जमीन सिंचनाखाली आणण्यात आली आहे.
याशिवाय विविध केंद्र पुरस्कृत योजना आणि केंद्रीय क्षेत्राच्या योजनांच्या अंमलबजावणीचा आढावा घेण्यात आला आणि आयुक्त कृषी, शासन यांनी ही माहिती दिली. महाराष्ट्राची राज्यस्तरीय मंजुरी समितीची (SLSC) बैठक १७/०५/२०२३ रोजी झाली. केंद्र पुरस्कृत योजनांतर्गत निधी प्रकाशनावर चर्चा करताना. सर्व केंद्र पुरस्कृत योजनांसाठी निधीची मागणी शासनाकडे सादर करण्यात आल्याची माहिती देण्यात आली. भारताचे RKVY-DPR घटक वगळता निर्धारित निकष पूर्ण केल्यानंतर जे पुढील 2-3 दिवसांत सबमिट केले जातील. राज्याला कृषी विस्तार उपअभियान अंतर्गत निधीचा पहिला हप्ता आधीच प्राप्त झाला आहे. पुढील हप्ते सुरळीतपणे जारी करण्यासाठी मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार निधी वापरण्यासाठी सर्व पावले उचलली जातील, असे आश्वासन राज्याकडून देण्यात आले.
अपुऱ्या पावसामुळे राज्यात दुष्काळसदृश परिस्थिती उद्भवल्यास कोणतीही परिस्थिती उद्भवू शकते, याची काळजी घेण्यासाठी आणि सर्व आकस्मिक उपाययोजनांचे नियोजन आणि अंमलबजावणी करण्यात आल्याची खात्री करण्यासाठी ही बैठक महत्त्वाच्या वळणावर घेण्यात आली.
