सोयाबीन पिकावरील विषाणूजन्य रोगांचे व्यवस्थापन
गडचिरोली, दि.02: मोझॅक:- सोयाबीन पिकावरील मोझॅक हाविषाणूजन्य असून तो सोयाबीन मोझॅक व्हायरस नावाच्या विषाणूमुळे होतो. लक्षणे व परिणाम:- रोगग्रस्त झाडांच्या पानांच्या शिरा पिवळ्या पडतात तसेच फिक्कट हिरवे व पिवळसर हिरवे रंगाचे पट्टे पानांवर दिसून येतात. झाडांची पाने गुंडाळली जातात. पानांवरील पेशी नष्ट होतात व झाड वाळते. त्यानंतर रोगग्रस्त झाडापासून तयार होणारे बियाणे आकाराने लहान व सुरकतलेले असते व त्याची उगवण क्षमता कमी होते. साधारणपणे ३०० से.पेक्षा जास्त तापमान या रोगास पोषक असून या हवामानास रोगांची लक्षणे ठळकपणे दिसून येतात.
रोगाचा प्रसार:- या रोगाचा प्रसार प्रामुख्याने मावा या किडीद्वारे तसेच बियाणेद्वारे होते. रोग व्यवस्थापन:- विषाणूरहित चांगल्या प्रतीचे बियाणे पेरणीसाठी वापरावे.रोगाची लक्षणे दिसताच विषाणूजन्य रोगग्रस्त झाडे उपटून नष्ट करावीत.विषाणूजन्य रोग प्रभावित क्षेत्रातील सोयाबीन बियाण्यासाठी वापरू नये. या विषाणूजन्य रोगाचा प्रसार प्रामुख्याने मावा या किडीद्वारे होत असल्याणे मावा या किडीच्या नियंत्रणासाठी मोनोक्रोटोफॉस या कीटकनाशकाची १५ मिली, १० लि. पाण्यात किंवा इमिडाक्लोप्रीड १७.८ टक्के एस.एल.या कीटक नाशकाची ४ मिली प्रती १० लि पाण्यत मिसळून फवारणी करावी.
पिवळा मोझॅक:- पिवळामोझॅक हा विषाणूजन्य सोयाबीन पिकावर रोग असून तो मुगबिन येलो मोझॅक या विषाणूमुळे होतो.
रोगाचा प्रसार :- या रोगाचा प्रसार प्रामुख्याने पांढरी माशी या किटकाद्वारे होतो. लक्षणे व परिणाम:- रोगट झाडांच्या पानांचा काही भाग हिरवट तर काही पिवळसर दिसून येतो. शेंड्याकडील पाने पिवळी पडून आकाराने लहान होतात. बाधित झाडाची वाढ पूर्णपणे खुंटते. पाने सुरकतून जातात फुलांची व शेंगांची संख्या देखील कमी होते. सोयाबीनच्या उत्पन्नावर विपरीत परिणाम होतो. या रोगाचा प्रसार पांढरी माशी या किटकाद्वारे होतो.
रोग व्यवस्थापन:- या रोगाचा प्रसार पांढऱ्या माशीद्वारे होतो. त्यामुळे पांढऱ्या माशीच्या नियंत्रणासाठी आंतरप्रवाही कीटक नाशकाचा वापर करावा. डायमिथोएट ३० टक्के प्रवाही १० मिली. किंवा मिथिल डेमेटॉन २५ टक्के प्रवाही १० मिली १० लि. पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. रोगाची लक्षणे दिसताच शेतातील रोगग्रस्त झाडे उपटून नष्ट करावीत. सोयाबीन पिकात आंतरपिक व मिश्र पिक घेतल्यास रोगाचे प्रमाण कमी आढळते. पिवळे चिकट सापळे सोयाबीन पिकात हेक्टरी १० ते १२ या प्रमाणे लावावेत.
